_edited.jpg)
İstiridye Mantarı Hastalıkları
KAVAK MANTARIN DEFORMASYONU (ŞEKIL DEĞIŞIMI) VE SEBEPLERİ
Kavak mantarı aslında hastalıklara kolay kolay maruz kalmaz ve bakımı oldukça kolaydır. Mantar yetiştiricilerinin gördükleri mantar şeklindeki deformasyon ve bozukluklar, bambaşka sebeplerden oluşur ve hastalıklar, bu sebepler sonucu meydana gelip çoğu zaman artık ölmüş meyve vücutlarında gelişir.
Böylece mantarların meyve vücutlarının şekli ve görünümü ile ilgili problemler, aşağıdakilerden kaynaklanır:
-
Meyve verme odasında optimum parametrelere uyulmaması:
— Ani sıcaklık ve nem dalgalanmaları, mantar taslaklarının/mantarların nemden boğulması veya kuruması sonucu ölümüne sebep olabilir. Lütfen fotoğraf ve yorumlara bakınız.
Deformasyon 1
 Kavak mantarındaki sarı lekeler |  Kavak mantarındaki sarı lekeler İkincil enfeksiyon |  Düşük buharlaşma hızı Hastalıklar |
|---|---|---|
 Düşük buharlaşma hızı Hastalıklar |  Aşırı hızlı hava akışı Kavak mantarının kahverengileşmesi Su darbesi |  Aşırı hızlı hava akışı |
 Aşırı hızlı hava akışı Kavak mantarının kahverengileşmesi Su darbesi |  Buharlaşma Aşırı hızlı hava akışı |  Buharlaşma Aşırı hızlı hava akışı |
-
Mantar kümelerinin etrafında temiz hava eksikliği ve karbondioksit birikimi, meyve vücudunda oluşan aşağıdaki deformasyonlara sebep olur:
Mantar sapının aşırı uzun ve şapkasının küçük olması, Mantar şapkasının rulo şeklinde kıvrılması,
Mantar şapkasında kabarcık, çatlak, şişlik, meyve vücutlarında yırtık ve diğer bozukların olması.
-
Havalandırmanın yanlış organize edilmesi (mantar etrafındaki hava akışının zayıf veya aşırı hızlı olması):
Meyve vücutlarının sararması (kavak mantarı sararmış ve solmuş ise hava akışı aşırı hızlı olabilir veya meyve vücutları, mantar sivrisineği ve sinek larvalarından hasar görmüş olabilir (aşağıda okuyabilirsiniz)),
Kavak mantarının kuruması veya aşırı hızlı hava akışına maruz kalması sonucu şapka kenarlarının kahverengileşip çatlaması (çatlaklar yetiştirme odasındaki nem fazlalığından da kaynaklanabilir, fakat bu durumda mantarlar toplandıktan sonra ve saklama esnasında oluşmaya başlar).
Nem oranının sürekli yüksek olmasında kavak mantarının görünümü, bu metnin hemen altında bulunan fotoğraf galerimizdeki “Kalın sap” isimli 8. fotoğrafta gösterilmiştir. Nem oranının fazla olması halinde kavak mantarı, nemi optimum seviyede buharlaştıramaz, dolayısıyla lamelleri büyür, sapı kalınlaşır ve şapkası kıvrılır. Meyve vücudu, lamelleri göstererek şapkayı saklar ve gramofona benzer.
Defomasyon 2
 Düşük ve yüksek nem oranı |  Kalın bacak |  Kavak mantarı şapkasındaki şişlikler |
|---|---|---|
 Aniden verilen temiz hava Yüksek CO2 seviyesi Yumuşak mantar |  Aniden verilen temiz hava Yüksek CO2 seviyesi Yumuşak mantar |  Aniden verilen temiz hava Yüksek CO2 seviyesi Yumuşak mantar |
 Üfleme |  Mantar sapının uzaması |  Üst mantarların ölmesi |
-
— Sulama esnasında mantar üzerine gelen su damlaları veya blokta bakteri gelişimine neden olan kompost kusurları, kavak mantarında lekelerin oluşmasına neden olabilir. Sarı, turuncu veya kahverengi nokta ve lekeler, ileride mantar yüzeyinde büyük bir leke oluşturabilir. Mantar yetiştiricileri, kavak mantarı şapkasında oluşan tüm nokta ve lekelerin nedense bakteriyoz olduğunu zannederler.
-
Kavak mantarında bakteriyoz hastalığının kanıtlanması için Pseudomonas tolaasii bakterisinin mevcut olduğunu gösterecek bakteriyolojik test yapılır. Bu testi yapmadan bakteriyozu dokunarak ve koklayarak teşhis edebilirsiniz.
-
Noktalar sümüksü olur veya mantar eti bastırılınca pamuk gibi içine çöker. Hasta mantarı elinizde yoğurursanız çok kötü kokar. Fakat bu yöntem (koku alma yeteneğimiz) çok güvenilir değildir.
-
Pseudomonas tolaasii bakterisi yoksa demek ki bu, ölmüş mantarlarda gelişen küf veya bakteri enfeksiyonudur.
-
Bakteriyoz ile mücadele yöntemleri hakkında buradan okuyabilirsiniz.
Deformasyon 3
 Sudan oluşan lekeler Sulama sonuçları Mantar üstüne sulama yapılması |  Sudan oluşan lekeler Sulama sonuçları Mantar üstüne sulama yapılması |  Sudan oluşan lekeler Sulama sonuçları Mantar üstüne sulama yapılması |
|---|
Yoğuşmadan dolayı meyve vücudunda (mantarın dış görünümünde) oluşan çeşitli deformasyonlar
-
Bir kez oluştuğunda:
-
Şapka yüzeyinde küçük pulların oluşmasına neden olur (fotoğraf üstüne tıklarsanız pulları çok iyi görebilirsiniz). Mantar daha çok küçükken şapkasının yüzey tabakası ölmüş, mantar büyüyünce ölü tabaka çatlamış ve pul şeklinde karşımıza çıkmıştır.
-
Kimi bu olaya “su darbesi” der, fakat su darbesi aslında başka bir olaydır ve bunu daha aşağıda inceleyeceğiz.
1. Görünmeyen yoğuşma
 Kavak mantarındaki pullar |  Kavak mantarındaki pullar |  İnce bir yoğuşma tabakası sürekli oluştuğunda mantarlar, kendi nemini buharlaştırmaya yetişemiyorlar, bir kısmı ölüyor, bir kısmı rulo şeklinde kıvrılıyor veya uzuyor ve üst fotoğraftaki gibi görünüyorlar. Bunun sebebi bu makalede detaylı olarak açıklanmıştır. Fotoğraftaki durumda ise odada hava borularının olmaması nedeniyle zayıf hava akımları mevcut problemi daha da artırır. Ayrıntılarını aşağıda okuyabilirsiniz. Nem fazlalığından dolayı kavak mantarı taslaklarında beyaz bir tabaka oluşabilir |
|---|---|---|
 Kavak mantarındaki pullar |
2. Kompostun film altı tabakasında oluşan yoğuşma
-
İnkübasyon döneminin son günlerinde mantar taslakları çıkmadan önce film ve kompost arasında su oluştuğu halde mantarların görünümü sağ fotoğraftaki gibi olabilir.Muhtemelen bloklardan birindeki tüm mantar taslakları deforme olur, komşu bloklarda ise mantar taslakları normal olur.Sebebini tespit etmek için blokta kesim yapılır ve film altında su olup olmadığı kontrol edilir.
2. Görünmeyen yoğuşma
 Kompostun film altı tabakasında oluşan yoğuşma |  Kompostun film altı tabakasında oluşan yoğuşma |
|---|
3.Havalandırmadan kaynaklanan problemler
-
Hava borularının olmaması veya çaplarının, bardaklarının ve/veya fan gücünün yanlış hesaplanmasından dolayı hava akımlarının zayıf olması.Bu durumda CO2 mantar kümesini sarar ve mantarın şapkası kıvrılmaya başlar. Birlikte gelişen mantar sayısı ne kadar çok olursa mantar kümesinin şekli de o kadar çok değişik olur. Mantar yetiştiricileri, bu mantar şeklini tasvir etmeye çalışırken “saksofon şeklindeki kavak mantarı” ifadesini kullanırlar. Başkaları ise, bu durumda kavak mantarını gramofona benzetir.Her halükarda sol fotoğraftaki mantarı neye benzettiğinize bakmaksızın şunu bilmeniz gerekir ki, bu mantar zayıf hava akımlarından ve fazla CO2 miktarından dolayı bu hale gelmiştir. Her halükarda sol fotoğraftaki mantarı neye benzettiğinize bakmaksızın şunu bilmeniz gerekir ki, bu mantar zayıf hava akımlarından ve fazla CO2 miktarından dolayı bu hale gelmiştir.
-
Mantar taslakları daha yeni gelişmeye başladığında zayıf hava akımları kümenin alt kısmına daha iyi ulaşır, bu nedenle alttaki mantarlar daha hızlı büyürken üstteki mantarlara giden hava akışını engeller. Bu durumda üstteki mantarlar yeterli miktarda su buharlaştıramaz ve ölür, meyve vücutlarında biriken nem fazlalığından dolayı çürümeye başlarlar.
-
Bazen odada az miktarda mantar yetişir ve ölçüm cihazı, CO2 seviyesinin normal olduğunu gösterir. Bu durumda alttaki mantarlar normal görünür, fakat şapkaları oldukça ince olur. Fakat çoğu zaman zayıf hava akımları CO2’yi gideremediği için alttaki mantarların canlı kalmasına rağmen sapları uzar, şapkaları yukarı doğru kıvrılır veya rulo şeklinde kıvrılır ve lamelleri görünmeye başlar (bu durumu 3. fotoğraf üstüne tıklayıp çok iyi görebilirsiniz).
Havalandırmadan kaynaklanan problemler:
 Düşük hava akımı |  Düşük hava akımı |  Yüksek CO2 seviyesi |
|---|
4.Mikroiklimden kaynaklanan problemler
-
— Odadaki yüksek nem oranı aniden %5-7 düştüğü ve sonra tekrar eski seviyeye geldiği halde buharlaşma hızının aniden değişmesi nedeniyle mantarın meyve vücudunun iç dokuları yırtılabilir.
-
Bundan dolayı kavak mantarı vücudunda yarıçap şeklinde yayılan çizgiler (içinde mantarın ölü dokusu bulunan çatlaklar) oluşur.
-
Bazı mantar yetiştiricileri, bu olaya “su darbesi” derler. Çünkü gerçek bir su darbesi aynı şekilde borularda patlama ve çatlakların oluşmasına neden olur.
>Nem eksikliği kavak mantarını nasıl etkiler?
-
Yetiştirme odasında aşırı hızlı hava akışı yoksa ve sadece genel bir nem eksikliği varsa bu durum, kavak mantarı gelişimini nasıl etkiler?
-
“Kuru inkübasyonda” inkübatörde nem artırma grafiğine uyulmaması halinde mantar taslakları hiç çıkmayabilir. Mantar taslaklarının oluşması için gereken asgari nem oranı %78’dir. Fakat bu şarta uyduğunuz halde bile mantar taslakları çok geç ve zayıf çıkabilir. Mantar taslaklarının oluşması için optimum nem oranı daha yüksek %90-93 seviyesinde olmalıdır. Sonra nem oranı, mantar suşuna ve sıcaklığa göre %86-89’a kadar azaltılmalıdır.
-
Nem oranı (sıcaklık 16-17 derece iken) %86’dan düşük olduğu halde mantar taslakları büyümeye başlar, fakat nem eksikliğinden dolayı hafif olabilir veya gelişimi durabilir. Daha büyük mantarların şapkaları yukarı değil de aşağı doğru kıvrılmaya başlar. Böylece lamellerin nemi gereğinden fazla buharlaştırması önlenir ve gelişen sporlar korunmuş olur.
 Kümede hem su darbesinden hem de nem eksikliğinden oluşan hasarlar görünür |
|---|
-
Kümede hem su darbesinden hem de nem eksikliğinden oluşan hasarlar görünür: şapkalar aşağı doğru kıvrılmış, tüm mantarlarda koyu renkli yarıçap şeklindeki çizgiler oluşmuştur.
-
Bu nedenle bir daha şunu vurgulayalım:
-
Yetiştirme odasındaki mikroiklimde yapılan tüm değişiklikler yavaş yavaş yapılmalıdır:
-
Sıcaklık ve nem, 8 saatte en fazla 1-2 derece (%) artırılabilir/azaltılabilir, Temiz hava kapağı 8 saatte en fazla %5 açılabilir/kapatılabilir.
-
(Yukarıdaki bilgiler manuel kontrol için verilmiştir. Otomatik sistem, bu süreçleri belirli algoritmalara göre birbirine bağlı olarak ayarlar.)
2. Blokta mantar sivrisineği sinek larvalarının diğer kavak mantarı parazitlerinin bulunması
-
Bu durumda mantar kümeleri, belli bir sebep olmadan solabilir ve sararabilir. Çoğu zaman mantar yetiştiricisi, teker teker uçan sinekleri dikkate almaz ve larvalar bloktan çıkmadan ürerler. Bu nedenle mantarlarınız buruşup solmaya başladıysa bir küme koparıp altına büyüteç ile dikkatli bakınız.
-
İçinde kemirilmiş geçişleri veya kurt gibi görünen larvaları bulabilirsiniz. Ayrıca ölmüş kümeyi çıkardığınız kesimi (bloktaki deliği) de dikkatli inceleyiniz. İçinde yine beyaz, turuncu veya pembe renkli kurtlara benzeyen küçük larvalar olabilir.
-
Mantar şapkaları üstünde turuncu (pas) renkli noktalar varsa yine larvaları bulabilirsiniz.
-
Mantar sivrisinekleri ve sineklerden nasıl kurtulabileceğinizi buradan okuyabilirsiniz.
Parazit kaynaklı hastalıkları
 Mantarlardaki larvalar |  Mantarlardaki larvalar |  Bu tür hasarlar, üst fotoğrafta gösterildiği gibi görünür. |
|---|
3. Sümüklüböcekler, kavak mantarı parazitleri gibi mantarlara hasar verebilir
-
Mantarlarda kemirilmiş yerler, halka ve ok işaretleri ile gösterilmiştir.
-
Sümüklüböceklere karşı kimyasalların kullanılması zordur, çünkü odada mantarlar yetişir ve sümüklüböceklerin nereden geldiği pek anlaşılmaz
-
Be nedenle ilk başta bunlara karşı halk arasında kullanılan bir çare olarak tuz kullanmayı deneyebilirsiniz. Birkaç sümüklüböcek bulup doğrudan üstüne tuz serpiniz. Fakat asıl sümüklüböcekleri görmeyip sadece faaliyet izlerini (kemirilmiş mantarları) görüyorsanız kemirilmiş mantarların bulunduğu sıra boyunca tuz serpmeyi deneyebilirsiniz. Tuz, sümüklüböceklerin vücudundan sıvı alır ve sümüklüböcekler bu yerden giderler.
-
Sümüklüböcekler çok zarar verdiği halde odayı dışarıdan toprak ve duvar arasında sümüklüböceklerin girebildiği yerlerde asıl sümüklüböceklere karşı uygulanan bir kimyasal ile ilaçlamayı deneyebilirsiniz.
-
Bu arada kediler de mantarları yiyebilir, fakat kemirdikleri yerler daha büyük olur. İlk başta mantarlarda köpek dişlerinden iki küçük delik kalabilir. Yani kedi, ilk önce mantarı ısırıp delgeç gibi deler ve sonra yiyip yemeyeceğine karar verir.
4. Kavak mantarının meyve vücutlarının değişmesi, bloklardaki gelişim problemleri sonucu meydana gelebilir
Gelişim bozuklukları
 Film altında çok nem olması |  Düşük buharlaşma hızı |  Blok gelişimindeki problemler |
|---|---|---|
 Film altındaki mantar taslakları |